Een ambtenaar wordt verdacht van strafbare feiten. De politie maakt proces-verbaal op. Vervolgens gaat het Openbaar Ministerie (OM) over tot vervolging.
Mogelijk leveren de strafbare feiten tevens plichtsverzuim op. Kunt u als werkgever het strafdossier opvragen? Zo ja, hoe en op welke grond? Mag u de informatie gebruiken in een disciplinaire procedure?
Wet bescherming persoonsgegevens
Het OM kan en mag onder omstandigheden informatie uit een strafdossier verstrekken aan derden, ook voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden.
Vroeger was de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) hiervoor de wettelijke basis, daarna de Wet persoonsregistraties (Wpr). Sinds 1 september 2001 is deze wet vervangen door de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Deze wet vormt thans de grondslag voor het verstrekken van informatie uit strafdossiers aan een derde zoals een werkgever.
Strenger regime
De meest ingrijpende verandering ten opzichte van de Wpr is het strengere regime dat geldt in de Wbp ten aanzien van het verstrekken van onder meer strafrechtelijke gegevens. De Wbp bepaalt dat in de wet wordt vastgelegd voor welke buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden het OM de informatie kan verstrekken. Deze wetgeving is echter nog in voorbereiding.
Totdat deze wetgeving er is, is een en ander (voorlopig) geregeld in de zogenaamde Aanwijzing verstrekking van strafrechtelijke gegevens aan derden voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden (Aanwijzing WBP). Deze aanwijzing regelt in welke gevallen en op welke wijze het OM informatie uit strafdossiers kan verstrekken.
Aanwijzing Wbp
De Aanwijzing Wbp bepaalt dat de daarvoor benodigde persoonsgegevens over een individuele strafzaak kunnen worden verstrekt indien dit voortvloeit uit een behoorlijke taakuitoefening van de officier van justitie en voor zover een zwaarwegend openbaar belang daartoe noodzaakt. Een aantal categorieën waarvoor dat in principe geldt, worden in de Aanwijzing Wbp met name genoemd.
Relevant is de volgende categorie (paragraaf 6.2, onder a van de Aanwijzing Wbp): verstrekking ten behoeve van de beoordeling van de vraag of rechtspositionele dan wel tuchtrechtelijke maatregelen moeten worden getroffen tegen een werknemer of lid van een beroepsgroep die wordt verdacht van een misdrijf waarvan duidelijk is dat het twijfels kan doen rijzen over zijn behoorlijk beroepsmatig functioneren. In dat geval kunnen, voor zover noodzakelijk voor die beoordeling, persoonsgegevens met betrekking tot een individuele strafzaak worden verstrekt aan de (semi) overheid als werkgever.
Geen recht op verstrekking
Het OM is op grond van de wet niet verplicht om informatie te verstrekken. De wet geeft slechts een bevoegdheid daartoe. Dat betekent dat een werkgever geen enkel recht kan ontlenen aan de Aanwijzing Wbp.
Het is dan ook verstandig om bij het opvragen van een strafdossier het verzoek te motiveren en te wijzen op paragraaf 6.2, onder a van de Aanwijzing Wbp, op grond waarvan het OM de bevoegdheid heeft om het dossier te verstrekken.
Afzonderlijk disciplinair onderzoek nodig?
Een hoofdofficier van justitie verstrekt een in het kader van een strafrechtelijk onderzoek opgemaakt proces-verbaal aan de werkgever van een ambtenaar. De ambtenaar wordt wegens zeer ernstig plichtsverzuim de straf van onvoorwaardelijk ontslag opgelegd. Het ontslag is gebaseerd op het proces-verbaal. De ambtenaar is van mening dat de werkgever het ontslagbesluit niet uitsluitend had mogen baseren op de gegevens uit het strafrechtelijk onderzoek. Zijns inziens had de werkgever zich zelfstandig een oordeel moeten vormen en een afzonderlijk disciplinair onderzoek moeten instellen.
De Centrale Raad van Beroep kan de ambtenaar niet volgen in de stelling dat de werkgever een afzonderlijk disciplinair onderzoek had moeten instellen. Naar het oordeel van de Raad heeft de werkgever zich op basis van het beschikbaar gestelde materiaal uit het strafrechtelijk onderzoek (verklaringen van appellant, verklaringen van andere verdachten, observatieverslagen en tapverslagen bevattend) een oordeel kunnen vormen over de gedragingen van de ambtenaar. De ambtenaar heeft niet aangegeven welke aspecten onvoldoende zouden zijn onderzocht of welke gegevens tot een afzonderlijk disciplinair onderzoek zouden hebben moeten leiden. (Centrale Raad van Beroep 13 november 2003, LJN-nummer: AN8673).
Onrechtmatig verkregen bewijs
Een ander aspect betreft de vraag of u informatie mag gebruiken waarvan later blijkt dat deze onrechtmatig is verkregen door het OM. Heeft het feit dat sprake is van bewijs dat (strafrechtelijk bezien) door de verstrekker onrechtmatig is verkregen, consequenties voor het gebruik van de informatie in de disciplinaire procedure?
Deze vraag is betrekkelijk recent aan de orde geweest in een uitspraak van de Voorzieningenrechter van de Rechtbank Amsterdam van 9 oktober 2003 (TAR 2003, 203).
Een ambtenaar van de Belastingdienst heeft banktegoeden ten onrechte niet op zijn belastingaangifte vermeld. Hem wordt wegens zeer ernstig plichtsverzuim strafontslag opgelegd. Het ontslag wordt onder meer gebaseerd op informatie afkomstig van microfiches van een Luxemburgse bank. De ambtenaar voert aan dat sprake is van strafrechtelijk bezien onrechtmatig verkregen bewijs.
De Voorzieningenrechter overweegt in de lijn van de jurisprudentie dat indien er sprake is van op strafrechtelijk onrechtmatige wijze verkregen bewijsmiddelen, met inachtneming van alle ter zake dienende omstandigheden dient te worden beoordeeld of het gebruik van die bewijsmiddelen in het concrete geval leidt tot schending van de beginselen van behoorlijk bestuur, met name het zorgvuldigheidsbeginsel. De Voorzieningenrechter laat vervolgens in het midden of daadwerkelijk sprake was van onrechtmatig verkregen bewijs. Immers, ook al zou deze vraag bevestigend beantwoord worden, het gebruik van dat bewijs in het onderhavige geval levert niet een zodanige schending van het zorgvuldigheidsbeginsel op dat dat tot consequenties voor het ontslagbesluit zou moeten leiden.
Tips
U kunt bij het Openbaar Ministerie informatie opvragen uit het strafdossier van een ambtenaar. Het is verstandig uw verzoek te motiveren en daarbij te verwijzen naar de Aanwijzing Wbp.