Het gebruik van elektrische auto’s neemt toe en steeds meer gemeenten treffen maatregelen om dit gebruik verder te stimuleren. Bij het plaatsen van elektrische laadpalen kan onderscheid worden gemaakt tussen laadpalen voor particulier gebruik en laadpalen voor publiek gebruik. Bij de eerste categorie worden laadpalen op eigen terrein geplaatst, bijvoorbeeld bij de garage van een woonhuis of op een bedrijfsterrein. In deze gevallen is de rol van de gemeente beperkt; wel is het mogelijk om daarvoor subsidie toe te kennen. Indien het gaat om laadpalen voor publiek gebruik speelt de gemeente een grote rol. Inmiddels zijn in Nederland al 2500 publieke oplaadpalen gerealiseerd en naar verwachting zal dit aantal nog flink stijgen. Deze update gaat over de vraag wat er op juridisch gebied allemaal komt kijken bij het plaatsen van oplaadpalen in de openbare ruimte.
Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke aspecten
Bij het plaatsen van elektrische oplaadpalen in de openbare ruimte spelen zowel het publiekrecht als het privaatrecht een rol. Zo is voor het plaatsen van een voorwerp op, boven of aan de weg in de meeste gemeenten een vergunning vereist op grond van de Algemene Plaatselijke Verordening. Voor het aanvragen van een dergelijke vergunning kunnen leges worden geheven op grond van de Legesverordening. Ook zal het college een verkeersbesluit moeten nemen op grond van de Wegenverkeerswet 1994. Door het plaatsen van een elektrische oplaadpaal wordt immers parkeergelegenheid onttrokken aan de openbaarheid. Bij het geven van een vergunning, het nemen van een verkeersbesluit en het heffen van leges gaat het om publiekrechtelijke bevoegdheden waarop het publiekrecht van toepassing is. Daarnaast speelt het privaatrecht een rol. De gemeente is namelijk eigenaresse van de grond waarop de oplaadpalen geplaatst worden. De gemeente maakt dus ook gebruik van haar eigendomsrecht bij het laten plaatsen van oplaadpalen en kan een overeenkomst sluiten met de leverancier waarin zij zaken als onderhoud en aansprakelijkheid regelt.
Beleidsregels
Het bestuursorgaan (in dit geval het college) kan beleidsregels opstellen met betrekking tot het plaatsen van oplaadpalen in de publieke ruimte. In beleidsregels geeft het college bijvoorbeeld aan welke criteria een rol spelen bij het bepalen van de plaats waar de oplaadpaal komt en aan welke kwaliteitseisen een oplaadpaal moet voldoen. Door regels vast te leggen op basis waarvan het college aanvragen toetst, is een eenduidige afhandeling van aanvragen mogelijk en is op voorhand voor iedereen duidelijk wat wel en wat niet kan. Beleidsregels zijn altijd gebaseerd op een specifieke bevoegdheid van het bestuursorgaan, bijvoorbeeld de bevoegdheid om een vergunning af te geven op grond van de APV of de bevoegdheid om een verkeersbesluit te nemen.
Eigendomsrecht van de gemeente en natrekking
De gemeente is in de regel eigenaresse van de grond waarop een oplaadpaal wordt geplaatst. Dit houdt in dat de gemeente, door natrekking, ook eigenaresse wordt van voorwerpen die nagelvast op de grond worden geplaatst zoals de oplaadpalen. De consequentie hiervan is dat de gemeente aansprakelijk is voor de schade die ontstaat door en aan de oplaadpalen. Om deze ongewenste situatie te voorkomen zijn er twee opties:
• Het vestigen van een recht van opstal ten behoeve van de leverancier van de oplaadpalen. Hierdoor blijft de leverancier eigenaar van de oplaadpalen ook nadat deze nagelvast zijn geplaatst op de grond;
• Het sluiten van een (gebruiks)overeenkomst met de leverancier waarin partijen afspreken dat de leverancier aansprakelijk is voor alle kosten die verband houden met de oplaadpaal.
Ook als de gemeente een opstalrecht vestigt, blijft het verstandig om in aanvulling daarop een overeenkomst af te sluiten waarin partijen andere zaken kunnen regelen. Te denken valt bijvoorbeeld aan het onderhoud van de oplaadpalen.
Conclusie en tips
- Bij het plaatsen van oplaadpalen in de openbare ruimte krijg je als gemeente zowel met publiekrechtelijke als met privaatrechtelijke kwesties te maken. Zorg dat je de publiekrechtelijke regels goed scheidt van de privaatrechtelijke regels en dat je zaken op de juiste plek regelt;
- Bepaal of het wenselijk is om leges te heffen voor aanvragen tot het plaatsen van een oplaadpaal. Zorg dat de Legesverordening in overeenstemming is met de gewenste praktijk;
- Beoordeel bij het opstellen van beleidsregels op welke bevoegdheid van het college deze zijn gebaseerd en leg dit duidelijk vast in de beleidsregels;
- Zorg dat er in de beleidsregels geen regels staan waaraan de burger rechtstreeks is gebonden. Regels met betrekking tot de aanvraagprocedure horen niet thuis in beleidsregels;
- Zorg dat de gemeente niet aansprakelijk is voor schade die ontstaat door de oplaadpalen. Dit kun je regelen door het vestigen van een recht van opstal (via de notaris) en/of het opstellen van een (gebruiks)overeenkomst met de leverancier.