Als overheid kan je rechtmatig handelen en toch schadeplichtig zijn: wanneer de overheid in de uitoefening van haar publieke taak schade veroorzaakt die niet voor rekening van de benadeelde hoort te blijven spreken we in algemene zin over nadeelcompensatie.
Recht op nadeelcompensatie?
We moeten er allemaal rekening mee houden dat we wel eens schade lijden door rechtmatig handelen van de overheid. Alleen wanneer die schade uitstijgt boven het normaal maatschappelijk risico en de benadeelde in vergelijking met anderen onevenredig zwaar wordt getroffen, heeft hij in beginsel recht op tegemoetkoming in de schade die hij lijdt.
Overheden worden in de praktijk geconfronteerd met een veelheid aan schadevergoedingsverzoeken: vanwege inkomstenderving van een bedrijf als gevolg van wegafsluitingen bijvoorbeeld. Een van de meest voorkomende vormen van nadeelcompensatie kennen we (nu nog) onder de naam planschade.
Planschade
Bestemmingsplannen en andere planologische besluiten kunnen schade veroorzaken. Wanneer de gemeenteraad een nieuw bestemmingsplan wil vaststellen of een omgevingsvergunning wil verlenen waarbij wordt afgeweken van het bestemmingsplan, is het denkbaar dat personen hierdoor schade lijden. In bepaalde gevallen komt die schade (meestal in de vorm van waardevermindering van een huis door bijvoorbeeld verslechterd uitzicht of een toename van geluid) voor gedeeltelijke vergoeding in aanmerking. Daarvoor dient een vergelijking gemaakt te worden tussen de waarde die het huis had onder het voorheen geldende bestemmingsplan en de waarde die het heeft onder het nieuwe planologische regime.
Hiervoor wordt een externe adviescommissie of adviseur met taxatiekennis aangesteld door de gemeente. Op grond van het huidige recht is het inschakelen van een adviseur verplicht bij het afhandelen van aanvragen om planschade. Onder de Omgevingswet geldt die verplichting niet meer, maar de gemeente heeft nog steeds de mogelijkheid om een externe adviseur/taxateur te benoemen.
Onze juristen hebben ruime ervaring in het afdoen van verzoeken om planschade en nadeelcompensatie. Zij treden regelmatig op als lid van de adviescommissie of als secretaris. Vragen? Neem vooral contact met ons op.
Wij kunnen ook vooraf de risico’s op planschadeverzoeken voor u in kaart brengen door middel van een zogenaamde planschadescan van verschillende bouwprojectscenario’s. De uitkomst van de planschadescan kan de keuze ten aanzien van de situering, grootte en hoogte van het project (positief) beïnvloeden. Ook staan wij u bij in bezwaar- en beroepsprocedures. Samen met u zoeken wij naar het best haalbare resultaat.
Normaal maatschappelijk risico en voorzienbaarheid
Zowel bij nadeelcompensatie als planschade speelt het normaal maatschappelijk risico een belangrijke (beperkende) rol; wanneer stijgt schade uit boven het normaal maatschappelijk risico en is sprake van onevenredig zware benadeling in vergelijking met anderen? Is de schade het gevolg van overheidshandelen of van iets anders? Heeft de benadeelde zelf het risico op schade aanvaard?
Planschade komt, net als bij nadeelcompensatie slechts voor gedeeltelijke vergoeding in aanmerking vanwege het normaal maatschappelijk risico. In de Wet ruimtelijke ordening (Wro) is bepaald dat in ieder geval 2% van de waarde van het huis of de inkomstenderving net voor het ontstaan van de schade (lees: net voordat het nieuwe planologische regime van toepassing is) voor eigen rekening blijft. Dit wordt vaak de (minimum) drempel van het normaal maatschappelijk risico genoemd. Dit percentage kan, zo blijkt uit de jurisprudentie in bepaalde gevallen ook hoger uitvallen. Daarom wordt in de wet ook niet gesproken over vergoeding van de schade, maar van een tegemoetkoming in de schade. Het percentage van het normaal maatschappelijk risico kan hoger uitvallen (zie onze publicatie over de nieuwe systematiek van het normaal maatschappelijk risico bij planschade), maar moet dan wel goed worden gemotiveerd door de gemeente. Bovendien mag de schade - indien de schade voorzienbaar was en bewust het risico van het intreden van de schade voor lief is genomen - (geheel) voor rekening van de aanvrager worden gelaten. Ontstaat hierover een geschil? Wij staan voor u klaar.
Planschadevergoedingsovereenkomst of anterieure overeenkomst
De Wro biedt de mogelijkheid om met de initiatiefnemer van een project een planschade -of anterieure overeenkomst te sluiten waarbij wordt vastgelegd dat eventuele planschade die iemand lijdt als gevolg van een bepaalde bouwplannen, wordt vergoed door de initiatiefnemer van het bouwproject. De planschade is dan anderszins verzekerd. Initiatiefnemers van bouwprojecten zijn hier vaak toe bereid. Gemeenten doen er goed aan dit soort planschade -of anterieure overeenkomsten op tijd af te sluiten met initiatiefnemers, anders blijven zij met de schade zitten. Het is raadzaam om dit te regelen voordat het concept bestemmingsplan (of omgevingsvergunning om af te wijken van het bestemmingsplan) ter inzage wordt gelegd. Ook in deze fase kunnen onze advocaten en juristen u bijstaan.
De wet bepaalt dat de initiatiefnemer belanghebbende is bij een besluit op een verzoek om schadevergoedingen. Dat betekent dat de initiatiefnemer bezwaar kan maken en daarna eventueel beroep kan instellen tegen het toekenningsbesluit, bijvoorbeeld als hij meent dat door de gemeente een te ruimhartige vergoeding is toegekend. Ook voor bijstand in deze procedure(s) kunt u contact met ons opnemen.
Planschade onder de Omgevingswet
Planschade komt in de Omgevingswet onder de overkoepelende term nadeelcompensatie te vallen. De nieuwe regeling in de Omgevingswet voegt de bestaande compensatie-instrumenten samen. Dit kan nieuwe vraagstukken opleveren voor uw organisatie. Bel (079 - 3631919) of mail ons voor advies over wat de nieuwe nadeelcompensatieregeling voor uw organisatie betekent.
Advies over planschade of nadeelcompensatie
Heeft u juridische expertise nodig bij het beoordelen van planschadeverzoeken? Welke schade dient voor rekening van de aanvrager te blijven? In hoeverre komen inkomensschade, waardevermindering en immateriële schade zoals achteruitgang van woongenot voor tegemoetkoming in aanmerking? Heeft u hulp nodig bij het afsluiten van een planschadevergoedingsovereenkomst? Onze advocaten en adviseurs staan u graag bij en voorzien u van deskundig advies. Neem vrijblijvend contact met ons op.