De overeenkomst ontrafeld: is de intentie van de partijen eenduidig? (1/3)

Het sluiten van een overeenkomst lijkt vaak duidelijk: beide partijen zetten hun handtekening, maar dat betekent niet altijd dat de afspraken ook daadwerkelijk vaststaan. Toch blijkt in de praktijk regelmatig dat partijen iets anders bedoelen dan wat er op papier staat. Dit kan leiden tot misverstanden of zelfs juridische conflicten. 

De komende weken blikt Vijverberg in een drieluik van publicaties terug op onderwerpen die in een overeenkomst opgenomen kunnen worden. In deze eerste publicatie staan drie belangrijke onderdelen centraal: de considerans, het doel van de overeenkomst en het goedkeuringsvoorbehoud. We leggen uit wat deze bepalingen inhouden en waarom zij van belang zijn.

De considerans: waarom en wanneer gebruiken?

Een considerans is het inleidende deel van de overeenkomst. De considerans staat direct na de partijaanduiding en vóór de artikelen. Hierin beschrijven partijen waarom ze het contract sluiten en wat hun bedoeling is. De considerans bevat dus niet de afspraken zelf, maar de achtergrond en de context van die afspraken. 

Hoewel de considerans juridisch niet bindend is, wordt de considerans vaak gebruikt bij de uitleg van de overeenkomst. Vooral als de tekst onduidelijk is, helpt de considerans om te begrijpen wat partijen werkelijk bedoelden. Een considerans laat zien waarom partijen het contract sloten en wat partijen voor ogen hadden.

De Hoge Raad bepaalde in 1981 dat bij het uitleggen van overeenkomsten niet alleen de letterlijke tekst telt, maar ook wat partijen over en weer redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Dit is het Haviltex-criterium. Het opnemen van een bepaling over het doel van de overeenkomst helpt om duidelijkheid te scheppen over wat partijen precies willen bereiken. In deze bepaling leggen partijen vast waarom zij de overeenkomst sluiten en wat het beoogde resultaat is. Het doel expliciet benoemen kan veel discussie voorkomen.

Het doel: waarom wordt de overeenkomst gesloten?

Het is niet voldoende om het doel van de overeenkomst alleen in de considerans op te nemen. De considerans beschrijft vooral de achtergrond van de overeenkomst en heeft doorgaans geen bindende werking. Wanneer het doel ook als aparte bepaling in de overeenkomst wordt opgenomen, krijgt het een juridisch bindend karakter. Zo wordt het doel onderdeel van de afspraken zelf en kunnen partijen zich daar later op beroepen. Het verdient dan ook aanbeveling om in het lichaam van de overeenkomst een apart artikel op te nemen waarin het doel van de overeenkomst duidelijk omschreven is.

Goedkeuringsvoorbehoud: zekerheid bij twijfel

Soms leggen partijen hun afspraken al vast in een overeenkomst, waarbij zij afspreken dat de overeenkomst pas tot stand komt nadat er goedkeuring is verleend. Denk bijvoorbeeld aan een overeenkomst met een gemeente die pas tot stand komt als het college instemt. In zo’n geval nemen partijen een goedkeuringsvoorbehoud op. Dat voorbehoud bepaalt dat de overeenkomst pas tot stand komt nadat de vereiste goedkeuring is verleend. Tot dat moment is er dus nog geen bindende overeenkomst.

Het is belangrijk om dit voorbehoud duidelijk en meteen aan het begin van de onderhandelingen te vermelden. Als het voorbehoud pas later wordt genoemd, kan de andere partij stellen dat het niet meer geldt. De Hoge Raad bepaalt dat een duidelijk en tijdig gemaakt voorbehoud voorkomt dat er onterecht vertrouwen ontstaat dat er een overeenkomst tot stand komt.

Goedkeuringsvoorbehoud of voorwaarde: wat is het verschil?

Als je gebruik wilt maken van een goedkeuringsvoorbehoud is het van belang dat deze goed geformuleerd wordt. In de praktijk wordt een goedkeuringsvoorbehoud nogal eens verward met een ontbindende voorwaarde of een opschortende voorwaarde. In het geval van een ontbindende voorwaarde leidt het vervuld raken van de voorwaarde tot ontbinding van overeengekomen overeenkomst. Als het gaat om een opschortende voorwaarde krijgt de overeenkomst pas werking nadat de goedkeuring is gegeven. Bij een goedkeuringsvoorbehoud komt de overeenkomst pas tot stand nadat  de goedkeuring is gegeven. Dit verschil is belangrijk. Bij een opschortende voorwaarde bestaat er namelijk al een overeenkomst, maar nog zonder werking. Bij een goedkeuringsvoorbehoud is er nog géén overeenkomst tot stand gekomen zolang de goedkeuring ontbreekt. Daarbij geldt dat bij de opschortende en ontbindende voorwaarde artikel 6:23 van het Burgerlijk Wetboek om de hoek kan komen kijken. De wet bepaalt namelijk dat als een partij zelf verhindert dat de opschortende of ontbindende voorwaarde wordt vervuld, de voorwaarde toch als vervuld kan gelden.

Conclusie

Wilt u een overeenkomst sluiten, neem dan de tijd om na te denken over wat u precies wilt bereiken en hoe u dat wilt vastleggen. Gebruik een considerans om de context van de overeenkomst te verduidelijken en voeg een bepaling toe waarin het doel van de overeenkomst is vastgelegd. Overweegt u gebruik te maken van een voorbehoud? Let dan goed op de formulering. Een zorgvuldig opgestelde overeenkomst voorkomt misverstanden en juridische discussies achteraf.

Vragen? Wij helpen u graag

Heeft u vragen over het sluiten van een contract of de inhoud van een contract? Neem contact met ons op. De advocaten en adviseurs van Vijverberg zijn gespecialiseerd in het contracteren door de overheid en helpen u graag.