Als afspraken wankelen: schade, boetes en rangorde(3/3)

Geschreven door: Zoë Blankestein

Een samenwerking begint met wederzijds vertrouwen. Toch gaat het niet altijd zoals gepland. Soms worden afspraken niet (volledig) nagekomen of is de overeenkomst op punten onduidelijk, doordat bepalingen in verschillende documenten tegenstrijdig  zijn. Hierdoor kan een verschil van inzicht bestaan.

Deze bijdrage vormt het slot van ons drieluik over overeenkomsten. In het eerste deel stond de partijbedoeling centraal. In het tweede deel bespraken we de ‘kleine lettertjes’. In deze laatste bijdrage bespreken we wat er gebeurt als een partij haar afspraken niet nakomt en hoe voorkomen wordt dat tegenstrijdige documenten voor onduidelijkheid zorgen. We gaan in op de aansprakelijkheid, de boetebepaling en het belang van een duidelijke rangorderegeling binnen de overeenkomst.

Schadevergoeding

Partijen sluiten een overeenkomst, maar één van de partijen houdt zich niet aan de afspraak. Er is dan sprake van een tekortkoming. Tekortkoming is een ruim begrip: het omvat zowel het geheel of gedeeltelijk uitblijven van nakoming alsmede het niet-tijdig of niet-behoorlijke nakomen. 

Op grond van artikel 6:74 Burgerlijk Wetboek moet degene die zijn verplichting niet nakomt, de schade vergoeden die daardoor ontstaat. Van belang is dat het niet nakomen kan worden toegerekend. Met andere woorden de tekortkoming moet aan de partij die niet nakomt toegerekend kunnen worden. Om schadevergoeding te kunnen vorderen moet aangetoond worden dat schade geleden is én dat dat deze schade direct komt door de tekortkoming in de nakoming van een verbintenis. 

In sommige gevallen is nakoming van de verplichting nog mogelijk. In dat geval moet aan de tekortschietende partij nog de mogelijkheid worden gegeven alsnog na te komen. Komt de tekortschietende partij alsnog niet na, dan is sprake van verzuim en kan er onder andere schadevergoeding gevorderd worden. 

In de praktijk kan het lastig zijn om het causale verband tussen de schade en de tekortkoming aan te tonen. Om die reden bevatten veel overeenkomsten een boetebeding.

Boetebeding

Het boetebeding heeft twee doelen: het kan dienen als prikkel tot nakoming en als schadefixatie. Wanneer de boete bedoeld is als prikkel tot nakoming, moet de boete hoog genoeg zijn om overtreding te ontmoedigen. Dit betekent dat de boete relatief hoog mag zijn. Gaat het juist om schadefixatie, dan moet meer aansluiting gezocht worden bij de daadwerkelijk te lijden schade. Het is belangrijk om bij het opstellen van het boetebeding het doel voor ogen te houden en waar mogelijk dit te benoemen in het boetebeding. 

In beginsel kan een schuldeiser geen boete en schadevergoeding tegelijk vorderen op grond van artikel 6:94 lid 2 BW. Volgens de wet vervangt een boetebeding namelijk het recht op schadevergoeding. Omdat de wettelijke regeling over het boetebeding van regelend recht is, kunnen partijen in de overeenkomst andere afspraken maken. Het is dus mogelijk om in afwijking van de wettelijke bepaling overeen te komen dat de schuldeiser naast de boete ook recht heeft op schadevergoeding.

Van belang is daarbij hoe het boetebeding wordt geformuleerd. Een zorgvuldige formulering maakt het verschil ten aanzien van welk bedrag schuldeiser kan vorderen van de schuldenaar.

Eén overeenkomst, meerdere documenten? Leg de volgorde vast

Het kan voorkomen dat afspraken uit de overeenkomst tegenstrijdig zijn met afspraken die neergelegd zijn in documenten die ook onderdeel uitmaken van de overeenkomst. De vraag is dan welke afspraken leidend zijn. Om dit te voorkomen is het van belang om een rangorderegeling in de overeenkomst op te nemen. Hierin leggen partijen vast welke documenten met afspraken prevaleren. Stel dat bijvoorbeeld een raamovereenkomst iets anders bepaalt dan afspraken uit een offerte of bijlage, terwijl ook deze documenten onderdeel vormen van de overeenkomst. Dankzij een rangorderegeling weten partijen precies welke afspraken uit welk document leidend zijn. Een rangorderegeling biedt op dit punt dan ook duidelijkheid. 

Conclusie

Het zorgvuldig vastleggen van afspraken is belangrijk om problemen en discussies te voorkomen. Leg daarbij niet alleen de wederzijdse verplichtingen vast, maar maak ook afspraken over hoe om te gaan bij het niet nakomen van de afgesproken verplichting.  Ook verdient het aandacht om stil te staan bij een rangorderegeling. Daarmee is op voorhand duidelijk in welke volgorde documenten leidend zijn. 

Heeft u vragen over het opstellen van een overeenkomst, de uitleg of toepassing van een overeenkomsten? Neem gerust contact op met Vijverberg Advocaten & Adviseurs. Onze specialisten helpen u graag met juridisch advies.