Een enquête van eind 2017 onder raadsleden laat zien dat er zorgen bestaan over het controle-instrumentarium in de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr.) Meer dan de helft van de raadsleden geeft aan ontevreden te zijn over de eigen mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de regionale samenwerking. Daarnaast geeft een derde aan onvoldoende kennis en expertise te hebben om de controlerende taak goed uit te voeren. Is het gevoel onvoldoende mogelijkheden te hebben terecht? Hoe urgent is de aangekondigde wijziging van de Wgr?
Gemeenschappelijke regelingen
Gemeenten werken steeds meer samen op diverse terreinen. Doordat veel taken zijn gedecentraliseerd en maatschappelijke opgaven steeds ingewikkelder worden, is samenwerking binnen de regio van essentieel belang. Deze samenwerking vindt voor een groot deel plaats binnen gemeenschappelijke regelingen waar de gemeenten hun bevoegdheden neerleggen. De toenemende trend van intergemeentelijke samenwerking roept vragen op over de legitimiteit van het bestuur: kunnen gemeenteraden hun kader-stellende, controlerende en volks-vertegenwoordigende rol nog wel waar maken?
Versterken legitimiteit gemeenschappelijke regelingen
In het Regeerakkoord is afgesproken de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) te wijzigen om op die manier de politieke verantwoording over gemeenschappelijke regelingen te versterken. Om dit doel te bereiken, bereidt de minister een wetsvoorstel voor met daarin een aantal nieuwe bepalingen. Daarnaast benadrukt de minister het belang om blijvend aandacht te besteden aan de ondersteuning en het vergroten van kennis voor raadsleden en griffiers. Het wetsvoorstel zou eind 2018 in procedure komen maar is tot op heden nog niet gereed.
Wijziging wet gemeenschappelijke regelingen
In de brief van 29 juni 2018 van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan de Tweede Kamer kondigt de minister een aantal voorgenomen wijzigingen in de Wgr aan:
- meer flexibiliteit bij de samenstelling van het algemeen en het dagelijks bestuur van een openbaar lichaam;
- het opnemen van een bepaling op grond waarvan de deelnemers bij het treffen van een gemeenschappelijke regeling afspraken moeten maken over inspraak;
- het opnemen van een bepaling op grond waarvan de deelnemers bij het treffen van een gemeenschappelijke regeling afspraken moeten maken over periodieke evaluatie van de regeling;
- het toevoegen van de mogelijkheid besluiten aan te wijzen waarvoor de gemeenteraad eerst een zienswijze moet geven voordat het bestuur van de gemeenschappelijke regeling een besluit neemt;
- het (zo nodig) toevoegen van control-instrumenten uit de Gemeentewet zoals de bevoegdheden van de rekenkamer(commissie) en het enquêterecht.
Mogelijkheden binnen de huidige Wet gemeenschappelijke regelingen
De minister concludeert in de brief van 29 juni 2018 terecht dat de mogelijkheden die er in de huidige wet al zijn voor raden om invloed uit te oefenen op gemeenschappelijke regelingen, niet altijd bekend zijn. Dat geldt ook zeker voor de voorgenomen wijzigingen die voor een groot deel ook binnen de huidige Wgr toepasbaar zijn. Zo is er geen enkele juridische belemmering om nu al in een gemeenschappelijke regeling bepalingen op te nemen over het verlenen van inspraak en het uitvoeren van een periodieke evaluatie. Ook het aanwijzen van besluiten die eerst voor een zienswijze moeten worden voorgelegd aan de gemeenteraad voordat het bestuur van de gemeenschappelijke regeling erover kan beslissen, is nu al mogelijk. Dit wordt in de praktijk geregeld toegepast. Tot slot kunnen de controlemogelijkheden op grond van de Gemeentewet al goed worden ingezet binnen de huidige Wgr. Het is heel goed mogelijk om de rekenkamer(commissie) een onderzoek te laten uitvoeren naar de wijze waarop de gemeentelijke vertegenwoordigers hun taak vervullen binnen de gemeenschappelijke regeling.
Conclusie
Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wgr is op dit moment nog niet in procedure gebracht. Voor een groot deel van de aangekondigde wijzigingen is het echter niet nodig om de wet daadwerkelijk aan te passen. Ook binnen de huidige Wgr kunnen raadsleden ervoor zorgen dat ze voldoende grip hebben op de gang van zaken binnen een gemeenschappelijke regeling. Bewustwording van de belangrijkste sturingsinstrumenten is de eerste grote stap om de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen te waarborgen.
Wilt u meer weten over de Wet gemeenschappelijke regelingen? Bij ons kunt u terecht met al uw vragen. Ook verzorgen wij workshops en diverse cursussen, zowel in-company als met open inschrijving.