Het belang van de gedragscode: ambtenaar rechtsgeldig op staande voet ontslagen

In februari 2025 schreven wij over de wijziging van de arbeidsomstandighedenwet in verband met de invoering van een verplichte gedragscode ongewenst gedrag. Het belang van de gedragscode wordt nog maar eens duidelijk in een recente zaak bij de rechtbank Noord-Holland, waar de kantonrechter bij de beoordeling van een gegeven ontslag op staande voet meermaals verwijst naar de bij de werkgever geldende gedragscode en de bijzondere positie van de werknemer.

Feiten

Een werknemer, in dienst bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), is op staande voet ontslagen nadat hij contact heeft gehad met een vrouwelijke bewoonster van de IND-leefafdeling. Op de arbeidsovereenkomst van de werknemer is vanwege de hoedanigheid van ambtenaar de Ambtenarenwet 2017 van toepassing. Daarnaast zijn ook de Gedragscode Integriteit Rijk en de Gedragscode-DJI onderdeel van zijn arbeidsovereenkomst.

Over het voorval is een integriteitsmelding gedaan, waarna DJI de camerabeelden in de leefafdeling heeft bekeken. Hierop is te zien dat de werknemer en de bewoonster ruim acht minuten een gesprek voeren in de open afdeling, waarbij ze elkaar meermaals aanraken. DJI is naar aanleiding hiervan met de werknemer in gesprek gegaan, waarvan een verslag is gemaakt en waarna de werknemer op staande voet is ontslagen. In de ontslagbrief staat als ontslagreden het volgende:

“U heeft zich schuldig gemaakt aan (ernstig) verwijtbaar handelen. Het ernstig verwijtbaar handelen bestaat uit: het onderhouden van een niet professionele relatie met een bewoonster van de afdeling IND in strijd met de DJI Gedragscode.”

Het oordeel

De kantonrechter volgt DJI in haar onderbouwde motivering dat de Gedragscode-DJI en de daarin genoemde kernwaarden bekend waren of hadden moeten zijn bij de werknemer. Dat de Gedragscode-DJI volgens de werknemer verstopt zat in een document van 111 pagina’s en werknemers deze zelf moesten opzoeken op het intranet, doet daar niet aan af. Al bij de indiensttreding is een eed of belofte afgelegd door de werknemer, waar de bijzondere positie van de ambtenaar centraal staat, zodat integriteit vanaf dag één een grote rol speelt. 

De Gedragscode Integriteit maakt daarbij onderdeel uit van de arbeidsovereenkomst en de Gedragscode-DJI (die ook als bijlage bij het Personeelsreglement is gevoegd) is daar weer een belangrijk onderdeel van. Ook is door de werkgever onderbouwd dat de geldende protocollen en integriteit nog onderwerp van gesprek zijn geweest tijdens het beoordelingsgesprek van oktober 2023.

Uit de Gedragscode-DJI volgt naar het oordeel van de kantonrechter duidelijk dat iedere relatie (anders dan een werkrelatie) verboden is. En bij de kernwaarde professionaliteit staat expliciet: "In contacten met justitiabelen zorgt u dat u professionele afstand houdt." Dit heeft de werknemer niet gedaan.

Kortom, mede vanwege het bestaan van de gedragscode, had bij de werknemer bekend moeten zijn dat zijn gedrag niet geaccepteerd wordt. De gedragscode draagt daarmee bij aan het bestaan van een dringende reden.