Zelfstandigenwet in de maak: einde aan de onzekerheid voor zelfstandigen en opdrachtgevers?

Op 26 mei 2025 is het (initiatief)voorstel voor de Zelfstandigenwet  ter internetconsultatie aangeboden. Dit initiatiefvoorstel heeft als doel een eind te maken aan de langdurige onzekerheid rondom de kwalificatie van de arbeidsrelatie tussen zelfstandigen en opdrachtgever. Het wetsvoorstel introduceert een duidelijk toetsingskader om te bepalen wanneer iemand als zelfstandige werkzaamheden mag verrichten buiten dienstbetrekking.

Doel van de Zelfstandigenwet

De Zelfstandigenwet heeft drie hoofddoelen:

1. Het bieden van rechtszekerheid voor zelfstandigen en opdrachtgevers;
2. Het beter laten aansluiten van wetgeving bij de moderne arbeidsmarkt en het erkennen van de behoefte aan autonomie van zelfstandigen;
3. Het creëren van een gelijk speelveld op de arbeidsmarkt en het verbeteren van de sociale bescherming van zelfstandigen.

Toetsingskader

Het wetsvoorstel introduceert een toetsingskader bestaande uit drie onderdelen:

1. Zelfstandigentoets: deze toets bepaalt of een persoon als zelfstandige kwalificeert. De criteria omvatten onder andere het werken voor eigen rekening en risico, het voeren van een deugdelijke administratie, het in het economisch verkeer als zelfstandige ondernemer uiten en het treffen van voorzieningen tegen arbeidsongeschiktheid en inkomensverlies bij pensionering.
2. Werkrelatietoets: Deze toets beoordeelt de aard van de werkrelatie. Daarbij wordt beoordeeld in hoeverre de zelfstandige vrijheid heeft om werktijden en verlof te bepalen, zelf vorm kan geven aan de uitvoering van de werkzaamheden, er sprake is van afwezigheid van hiërarchische controle en of beiden partijen de intentie hebben om te werken met en als zelfstandige.
3. Sectoraal rechtsvermoeden: voor sectoren met een verhoogd risico op schijnzelfstandigheid, zoals de bouw en schoonmaak, kan een rechtsvermoeden van werknemerschap worden geïntroduceerd. Dit vermoeden is weerlegbaar, maar biedt extra bescherming voor zelfstandigen in risicovolle sectoren.

Onafhankelijke commissie

Een belangrijk onderdeel van het wetsvoorstel is de oprichting van de Commissie Beoordeling Toetsingskader Zelfstandigenwet. Deze commissie kan op verzoek van handhavende instanties en partijen adviezen en beoordelingen geven over de kwalificatie van de werkrelaties, wat bijdraagt aan rechtszekerheid voor zowel zelfstandigen als opdrachtgevers. De uitspraken van deze commissie zijn bindend voor de handhavende instanties.

Verhouding met de Wet Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (VBAR)

Hoewel het kabinet momenteel werkt aan het conceptwetsvoorstel VBAR, kiezen de initiatiefnemers bewust voor een alternatieve wet met de Zelfstandigenwet. De Wet VBAR kent volgens de initiatiefnemers namelijk een aantal beperkingen. Het eerste deel van de Wet VBAR richt zich op een verscherpte uitleg van de arbeidsovereenkomst. Hierbij wordt vooral  uitgegaan van het werken in een arbeidsovereenkomst en wordt beperkt gekeken naar de positie van de zelfstandige. Ook blijft de wil van partijen buiten beschouwing en ontbreekt een koppeling met sociale bescherming bij arbeidsongeschiktheid of pensioen. Daartegenover staat dat het initiatiefvoorstel Zelfstandigenwet voorziet in een duidelijker en werkbaar wettelijk toetsingskader. De Zelfstandigenwet biedt volgens de initiatiefnemers meer rechtszekerheid door heldere criteria die wettelijk verankerd zijn en niet afhankelijk zijn van rechterlijke interpretaties.

Conclusie

De internetconsultatie biedt belanghebbenden de mogelijkheid om tot 23 juni 2025 te reageren op de conceptwet. Na verwerking van de reacties zal de Raad van State advies uitbrengen over het wetsvoorstel en vervolgens wordt het voorstel verder behandeld in de Tweede Kamer. 

Heeft u vragen over dit wetsvoorstel? De specialisten van Vijverberg Advocaten helpen u graag verder met juridisch advies en praktische ondersteuning. Meer weten? Neem contact met ons op.